Walerian Tewzadze

gruziński oficer kontraktowy Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, uczestnik kampanii wrześniowej, żołnierz Armii Krajowej, pseud. „Tomasz”

Urodził się 10 lutego 1894 roku w Batumi. Był synem Włodzimierza i Terezji z domu Ratiani. Jako osiemnastolatek wstąpił do armii carskiej. W 1914 roku ukończył Tbiliską Szkołę Wojskową. Podczas I wojny światowej brał udział w walkach na froncie rosyjsko-tureckim jako kapitan 8 Pułku Strzelców Kaukaskich. W latach 1918–1921 współtworzył zręby armii odrodzonego państwa gruzińskiego. Po inwazji bolszewickiej na Gruzję został zmuszony do emigracji. Schronił się najpierw w Turcji, potem w Niemczech, a następnie przeniósł się do Polski. W 1923 roku przeszedł kurs Oficerskiej Szkoły dla Podoficerów Zawodowych w Bydgoszczy i jako oficer kontraktowy Wojska Polskiego służył w stopniu majora w 3 Batalionie Strzelców w Rembertowie, a następnie w 7 Pułku Ułanów Lubelskich w Mińsku Mazowieckim. W 1925 roku ukończył Wyższą Szkołę Wojenną, a trzy lata później Szkołę Służby Wojskowo-Geograficznej. Był kierownikiem Referatu Map Strategicznych Wojskowego Instytutu Geograficznego w Warszawie i wykładowcą w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Poślubił Małgorzatę Chmielikowską. W 1933 roku opublikował pracę Kaukaz. Szkic Geograficzno-Opisowy. W kampanii wrześniowej 1939 w randze podpułkownika dowodził północnym odcinkiem obrony Warszawy. Za okazane męstwo został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Po kapitulacji stolicy był więziony w oflagach XI A Osterode, IV B Königstein, III A Luckenwalde. Zwolniony z niewoli w 1940 roku zaangażował się w polską konspirację niepodległościową. Był szefem sztabu i zastępcą dowódcy 7 Dywizji Piechoty „Orzeł” Okręgu Radom-Kielce, Inspektoratu Częstochowa Armii Krajowej. Po wojnie jako Walery Krzyżanowski zamieszkał w Dzierżoniowie. W obawie przed komunistycznymi represjami do końca życia ukrywał się pod przybranym nazwiskiem. Kierował działem finansowym Dzierżoniowskich Zakładów Przemysłu Bawełnianego im. 22 Lipca, a w latach 1960–1963 zajmował stanowisko prezesa miejscowej spółdzielni mieszkaniowej. Zmarł 13 grudnia 1985 roku w Dzierżoniowie i tam został pochowany na cmentarzu parafialnym.